Kara kış nasıl yazılır? Yanlışla Barışmayı Bırakalım: “Kara Kış” Ayrı Yazılır!
Ben söyleyeyim, tartışma da başlasın: “karakış” diye bitişik yazanlara üzgünüm ama bu yazıda kış değil, yazım hataları üşütecek. Dilimizdeki bu masum görünen yanlış, sosyal medyada paylaşıla paylaşıla gerçeğin üstünü kar gibi örtüyor. “Kara kış nasıl yazılır?” sorusunun tek doğru cevabı var: “kara kış” ayrı yazılır. Nokta. İtirazı olan varsa buyursun; kelimelerin kar küreyicisi burada!
“Kara kış” neden ayrı yazılır? (Evet, cidden bu kadar basit!)
Türkçe’de sıfat + isim tamlamaları ayrı yazılır. “Kara”, “kış”ı niteliyor; tıpkı “beyaz gömlek”, “soğuk kahve”, “uzun yol” gibi. “Kara kış” da bu mantığın devamı. Yani “kara” sıfatı, “kış” isminin niteliğini sertleştiriyor: soğuk mu, daha soğuk; zorlu mu, daha zorlu! Bitişik yazılan örnekler (“karaborsa”, “karaciğer”, “karayolu”) ise sözlükleşmiş, yeni bir kavram üretmiş birleşik kelimeler. “Kara kış” böyle bir kavramlaşma taşımıyor; anlamını koruyarak sıfat+isim duruyor. Bu kadar net.
“Karakış” savunucularına sorular: Yanlışın konforu mu, doğrunun disiplini mi?
Provokatif ama gerekli:
- “Karakış” diye bitişik yazınca yeni bir anlam mı doğuyor? Hayır. Öyleyse niye ısrar?
- “Kara kış”a ek getirirken ne yapıyorsunuz? “Karakışa” mı yazıyorsunuz, yoksa “kara kışa” mı? Türkçe ekler tamlamanın sonuna gelir: “kara kışa, kara kışı, kara kışın, kara kışta, kara kıştan”.
- Başlıkta her kelimeyi büyütme alışkanlığınız mı yanıltıyor? “Kara Kış” (başlık biçimi) görmek, “karakış” (bitişik yazım) demek değildir.
“Kara kış nasıl yazılır?”: Kural, örnek ve kullanım rehberi
Aradığın kısa cevap burada: Kara kış ayrı yazılır. İşte sağlam örnekler:
- Doğru: Bu kara kış erken bastırdı.
- Doğru: Kara kışa hazırlık yapmadan olmaz.
- Yanlış: Bu karakış erken bastırdı. (Bitişik yok!)
Ek getirme şablonu:
- Yalın: kara kış
- -ı/-i: kara kışı (Bu kara kışı kolay atlatmadık.)
- -a/-e: kara kışa (Kara kışa hazırlanalım.)
- -ın/-in: kara kışın (Kara kışın ortasında yollar kapandı.)
- -ta/-te: kara kışta (Kara kışta köyde kaldık.)
- -tan/-ten: kara kıştan (Kara kıştan sonra güneş yüzünü gösterdi.)
Büyük harf meselesi:
- Metin içinde: kara kış (küçük harf)
- Cümle/başlık başında: Kara Kış (başlık biçimi nedeniyle ilk harfler büyük)
Neden “karakış” yayılıyor? Dijital çağın kopyala-yanlışı
Bir hata bir kez popüler olunca, arama sonuçları onu kar topu gibi büyütüyor. Düşük kaliteli içerik üreticileri “karakış” yazıyor; algoritma bunu “sık görülen” sanıp daha çok gösteriyor; siz de “her yerde böyle” diye ikna oluyorsunuz. Oysa sık görmek, doğru olmak demek değil. Dil, çoğunluğun keyfine göre değil, kurala ve yerleşik kullanıma göre yaşar. “Kara kış”ın ayrı yazımı hem kurala dayanır hem de edebî ve gazetecilik metinlerinin ezici çoğunluğunda böyledir.
“Kara kış nasıl yazılır?” sorusunun tartışmalı noktaları
Eleştirel bakalım:
- “Ama anlamı pekişiyor, bitişik yazalım!”
Anlamın pekişmesi bitişik yazımı meşrulaştırmaz. Pekiştirme, söz dizimi ve bağlamla yapılır; yazımı değiştirmekle değil.
- “Bazı birleşikler bitişik; bu da öyle olsun.”
Birleşik yazım, sözlük değer kazanmış, yeni bir kavram üretmiş kelimelere özgüdür. “Kara kış” yeni bir tek kelime üretmiyor; nitelikli bir kışı anlatıyor.
- “Ben böyle alışıktım.”
Alışkanlık ölçütse, noktalama da gereksiz görülebilir. Yazım kuralları, ortak anlaşmayı mümkün kılan disiplindir; kişisel alışkanlık değil.
Stil önerileri: Yazım doğruluğunu bozmayın, anlam gücünü artırın
Yanlışa sığınmadan güçlü yazmak mümkün:
- Görüntüde vurgu istiyorsanız tipografiyi kullanın (kalın, italik), yazımı değil: “Bu kara kış hepimizi sınıyor.”
- Metaforla genişletin: “Kara kış, şehrin nefesini buğulandırdı.”
- Gereksiz büyük harften kaçının: Özel ad değilse “Kara Kış” yapmayın; yalnızca başlıkta olur.
Son söz: Doğru yazım bir tercih değil, sorumluluk—hazır mıyız?
“Kara kış nasıl yazılır?” sorusunun cevabını artık biliyorsun: “kara kış” ayrı. Şimdi iş uygulamada. Arama sonuçları mı belirleyecek dilini, yoksa kurala ve sağlam kullanıma mı güveneceksin? Yarın bir haber başlığında “karakış” görürsen ne yapacaksın: geçip gidecek misin, yoksa editöre kibarca hatırlatacak mısın?
Şimdi top sende. Aşağıya yaz: Sence yanlış, çok tekrar edilince doğruya dönüşür mü? “Kara kış” örneğinde kim daha ikna edici—kural mı, kalabalık mı? Tartışmayı ısıtalım; malum, kış sert geçecek.